Podążając za słowami Winstona Churchila Odpocznij zanim się zmęczyszdnia 26 listopada 2012 roku w Sali Narad Starostwa Powiatowego w Brzozowie odbyło się szkolenie warsztatowe na temat zapobiegania wypaleniu zawodowemu: Jak zachować entuzjazm i zapał do pracy? Zajęcia zostały zorganizowane przez psychologamgr Sylwię Szczyrską–Płatek – pracownika Poradni Psychologiczno – Pedagogicznej w Brzozowie, a poprowadziła je mgr Monika Kaczkowska – psycholog, trener umiejętności psychospołecznych oraz trener skutecznej nauki. Warsztaty przeznaczone były dla nauczycieli, pedagogów i psychologów ze szkół powiatu brzozowskiego,pragnących dowiedzieć się jakie działania można podjąć, by uchronić się przed niebezpiecznym syndromem, jakim niewątpliwie jest wypalenie zawodowe. Okazuje się bowiem, że nauczycielesą jedną z czołowych grup zawodowych najbardziej narażonych na wypalenie ze względu nacharakter swojej pracy. Coraz bardziej rozpowszechniony jest pogląd, wyrażony przez R. Dietrycha, że współczesny nauczyciel powinien być przede wszystkim: trochę showmanem, trochę ogrodnikiem i rzeźbiarzem, trochę prokuratorem i trochę sędzią, trochę misjonarzem, mistrzem teatralnym, jasnowidzem i szamanem, terapeutą, poskramiaczem i robotnikiem najemnym.
Praca w tym zawodzie wiąże się z istnieniem pewnych wymagań, wśród których wymienić należy: kontakt z drugim człowiekiem, zaangażowanie emocjonalne, posiadanie odpowiednich kompetencji i stałe ich doskonalenie, funkcjonowanie w sytuacjach trudnych oraz umiejętność skutecznego radzenia sobie z nimi. Jeżeli nauczyciel ma problemy z realizowaniem tych wymagań, może dojść do załamania mechanizmów radzenia sobie,co prowadzi do odczuwania przewlekłego stresu związanego z pracą,a w efekcie do syndromu wypalenia zawodowego.To specyficzne zaburzenie kompetencji profesjonalnych, charakteryzuje się między innymi wyjałowieniememocjonalnym, deprecjonowaniem innych, utratą wiary we własne możliwości,niskim poziomem zaangażowania w pracę, jak również brakiem satysfakcji z pracy. Według badań, cechy pracy nauczyciela najczęściej odczuwane jako obciążające to:
– Niezadowolenie ze zwierzchników, konkretne konflikty z dyrektorem szkoły – 78,3%
– Ograniczenie swobody decyzji i działania – 75%
– Okresowe nawarstwianie się obowiązków – 70%
– Niedostateczne lub całkowity brak wsparcia społecznego -66,6%
– Wyniszczający klimat w pracy – 66,6%
– Wyczerpanie na skutek długotrwałych obciążeń psychicznych – 63,3%
– Bezbronność i konieczność usprawiedliwiania się z podjętych decyzji -56,6%
– Niewystarczające poczucie uznania dla własnej pracy- 50%
– Zagrożenie poczucia własnej wartości w wyniku zachowań uczniowskich – 48,3%
– Ciężar odpowiedzialności – 46,6%
Syndrom wypalenia zawodowego jest mniej groźny dla nauczycieli i wychowawców, którzy są przekonani o wartości ustawicznego kształcenia, ponadto na bieżąco śledzą fachową prasę oraz uczestniczą w różnorodnych formach kształcenia. Ważne jest również, by potrafili skutecznie radzić sobie ze stresem. Podczas warsztatów pani Monika Kaczkowska zaprezentowała różne strategie radzenia sobie ze stresem. Do strategii o krótkotrwałym działaniu zalicza: odreagowanie, odwrócenie uwagi, kontrolowanie swoich myśli, dawanie sobie powodów do zadowolenia, konstruktywną rozmowę ze sobą, spontaniczną relaksację oraz zwolnienie tempa. Natomiast, odrzucenie roli ofiary, zmiana nastawienia i zachowania, posiadanie wsparcie społecznego, umiejętne zarządzanie czasem, systematyczna relaksacja oraz zdrowy styl życia należą do strategii o działaniu długotrwałym. Część ćwiczeń (m. in. ćwiczenie na odwrócenie uwagi, błyskawiczne odprężenie), uczestniczki miały okazję wypróbować już w trakcie zajęć. Pani Monika Kaczkowska zwróciła również uwagę pedagogów na to, jak ważny jest charakter prowadzonego przez nas dialogu wewnętrznego. Zasugerowała, by negatywne myśli dotyczące własnej osoby, np. Nigdy nie będę tego umieć, zastępować pozytywnym autosugestiami – Za każdym razem, gdy to robię, jest coraz lepiej”.
Jak same uczestniczki stwierdziły ważne i pomocne okazało się poruszenie takich tematów jak: dobre zarządzanie czasem, odpoczynek, a w szczególności „twórczy spacer”, pozytywne myślenie, stosowanie zasad diety mentalnej oraz umiejętne wyznaczanie celów – tych umiejętności można się nauczyć podkreśliła pani Monika Kaczkowska.
Zajęcia cieszyły się dużym zainteresowaniem nauczycieli, a klimat spotkania był wyjątkowy i niepowtarzalny.
mgr Sylwia Szczyrska-Płatek,
Psycholog, PP-P Brzozów