Problem jąkania najczęściej ma swoją genezę w dzieciństwie. Przyjmuje się, iż problemów z niepłynnością w mowie doświadcza ok. 5% małych dzieci1. Pierwsze objawy zaburzeń płynnego mówienia pojawiają się zazwyczaj pomiędzy 2. a 5. rokiem życia i u znacznej ilości dzieci (60%) ustępują, ponieważ są typowym zjawiskiem podczas intensywnego rozwoju mowy. Przedszkolak, ćwicząc mięśnie używane przy wypowiadaniu dźwięków, kształcąc formułowanie myśli, doskonaląc korzystanie z pamięci i kontrolę emocji, może popełniać naturalne błędy. Samoistne ustąpienie jąkania zazwyczaj dokonuje się w ciągu pierwszych 12 – 18 miesięcy od wystąpienia objawów. Zjawisko to częściej dotyczy dziewcząt niż chłopców.2 U pozostałych 40% dzieci niepłynność mowy może utrwalić się, przechodząc w postać chroniczną. Dlatego zawsze należy skorzystać z konsultacji ze specjalistą. Oceni on, czy dziecko znajduje się w grupie ryzyka, udzieli informacji o prawidłowym rozwoju mowy, sposobach jego stymulowania, wyjaśni czym jest jąkanie, jakie są metody terapii oraz omówi strategie udzielania społecznego wsparcia osobom, które doświadczają niepłynności mowy. Rodzice małych dzieci będą reagować spokojniej, wiedząc, co jest typowym dla okresu intensywnego nabywania mowy, a co może być zwiastunem poważniejszego utrudnienia w płynnym komunikowaniu się.
Najpopularniejsze informacje na temat jąkania, których upowszechnienie jest jednym z najważniejszych zadań profilaktyki, to przede wszystkim następujące fakty:
- szacuje się, że problem jąkania dotyczy około 1% osób dorosłych i 5% dzieci w wieku przedszkolnym,
- jąkanie jest bardziej powszechne wśród chłopców niż dziewcząt (w okresie szkolnym proporcje wynoszą do 6:1),
- występuje duże prawdopodobieństwo, iż jąkanie utrwali się, jeżeli w najbliższej rodzinie dziecka występują osoby jąkające się,
- jąkanie jest nieprzewidywalne, zmienne i różnorodne – podlega wahaniom w czasie,
- jest kompleksowym problemem – nie ma jednej prostej przyczyny, która go wywołuje, podobnie jak nie ma jednej, prostej terapii.
Najczęstsze wskazania, których udzielają logopedzi, dotyczą głównie stylu komunikowania się z dzieckiem doświadczającym niepłynności w mówieniu. Najważniejszą ze strategii jest modyfikowanie sposobów rozmowy z dzieckiem – należy zwolnić tempo mowy (mówić tak, jak chcielibyśmy, aby mówiło dziecko), zredukować liczbę zadawanych pytań, stosować pauzy, być aktywnym słuchaczem (utrzymywać kontakt wzorkowy, potakiwać głową), nie kończyć wypowiedzi za dziecko. Niezwykle istotna jest również modyfikacja stylu życia rodziny, należy: zmniejszyć presję czasu w kontaktach z dzieckiem, prowadzić regularny tryb życia, zadbać o rozluźnienie mięśniowe, czyli eliminację stresu (polecam pływanie, ćwiczenia fizyczne oraz czytanie bajek), a także ograniczyć oglądanie telewizji.
Niezwykle istotne jest zdiagnozowanie dzieci znajdujących się w grupie ryzyka. Jeżeli odpowiednio wcześnie zidentyfikujemy przedszkolaki, u których problem jąkania może się w przyszłości nasilić, możliwe będzie zaproponowanie im odpowiednio wcześniej interwencji. A im szybciej zareagujemy, tym skuteczniejsza będzie terapia.
mgr Ewelina Gurgacz
logopeda