ADHD/Attention Deficyt Hyperactivity Disorder/ to jest zespół nadpobudliwości psychoruchowej z zaburzeniami koncentracji uwagi. Dziecko z nadpobudliwością psychoruchową ma za mało zdolności do wewnętrznej kontroli i hamowania. Najważniejsze objawy zespołu ADHD, to:
– nasilone zaburzenia uwagi, czyli niemożności jej skoncentrowania,
– nadmierna impulsywność,
– nadmierna ruchliwość.
Tak więc dziecko nadpobudliwe jest nieuważne, impulsywne i nadpobudliwe zawsze lub prawie zawsze. W niektórych przypadkach zespół nadpobudliwości psychoruchowej wiąże się z mikrouszkodzeniami ośrodkowego układu nerwowego. Ponieważ uwaga i kontrola zachowań wymaga współdziałania wielu ośrodków w mózgu, objawy nadpobudliwości mogą towarzyszyć każdemu uszkodzeniu mózgu. Inne przyczyny pojawienia się zespołu ADHD, to dziedziczność, nadużywanie przez matkę w ciąży alkoholu, narkotyków i leków. Badania wykazały, że u dzieci z ADHD gorzej pracują płaty czołowe i ich połączenia z innymi strukturami mózgu. Zaburzona jest także równowaga pomiędzy noradrenaliną i dopominą – są to podstawowe przekaźniki mózgowe, tzw.neurotransmitery. Zaburzenia w zachowaniu pojawiają się z reguły przed siódmym rokiem życia, a nawet około drugiego roku życia. Natomiast nagłe pojawienie się objawów nadpobudliwości w późniejszym wieku należy wiązać z inną jednostką chorobową i wymaga dokładnego postępowania diagnostycznego.
Czym młodsze dziecko, tym wyraźniejsze są objawy nadruchliwości i kłopoty z kontrolą impulsów. U starszych zaś na pierwszy plan wysuwają się problemy z koncentracją uwagi. Stwierdzono, iż u chłopców częściej występują z przewagą nadpobudliwości /nadmierna ruchliwość i impulsywność/, z kolei u dziewczynek – zaburzenia koncentracji uwagi.
Dzieci z ADHD są dla rodziców frustrującym i sprawiającym wiele problemów wyzwaniem. Oto wypowiedź takiego dziecka:
„ Codziennie słyszę w szkole, w domu, iż moje zachowanie jest okropne, ciągle wiercę się na krześle, w ławce, przed telewizorem, przeszkadzam w prowadzeniu lekcji, nie pozwalam mamie spokojnie porozmawiać, a przed najprostszym zadaniem domowym siedzę dwie godziny, gdy moja młodsza siostra rozwiązała je w ciągu kwadransa… zanim się zastanowię, to burzę budowaną od trzech godzin wieżę z klocków lub układane puzzle…”
Tak też zwykłe codzienne czynności zdarza się dzieciom nadpobudliwym wykonywać kilkakrotnie dłużej niż innym dzieciom, a drobne niepowodzenia wzbudzają poważne wybuchy złości. W ich zabawach natomiast przeważa element ruchowy. Często angażują się w niebezpieczne i ryzykowne przedsięwzięcia. Stąd liczne urazy, skaleczenia i złamania. Dzieci nadpobudliwe mają kłopoty z przewidywaniem następstw swojego postępowania oraz z zaplanowaniem swojej pracy. Nie potrafią podporządkować się grupie, bywają agresywne, łatwo je sprowokować lub pozłościć. Ich osiągnięcia szkolne są przeważnie poniżej ich potencjalnych możliwości. /często mają dość wysoki iloraz inteligencji/. Z reguły mają mało serdecznych kolegów i przyjaciół, ponieważ ich zachowanie drażni rówieśników. Izolacja dzieci z zespołem nadpobudliwości psychoruchowej od rówieśników nie jest wskazane, gdyż może prowadzić do rozwoju depresji, powstawania uzależnień, zwiększa też ryzyko popełnienia samobójstwa.
W okresie dojrzewania pojawiają się nowe konflikty. A oto niektóre z nich: bunt przeciwko normom i zasadom postępowania, poszukiwanie autorytetów poza domem, własne tajemnice, pierwsze uczucia, krytyka wszystkich, poczucie krzywdy, czy niska samoocena. Są to problemy natury emocjonalnej, społecznej i kłopoty szkolne.
Zespół nadpobudliwości psychoruchowej może trwać latami. Na podstawie badań stwierdzono, iż w 70% objawy zespołu ADHD utrzymują się do okresu dojrzewania, a w 30-50% występują w dorosłym życiu. Częściej z zespołu ADHD wyrastają chłopcy niż dziewczęta. Pozostają jednak wspomniane wcześniej problemy emocjonalne, trudności w nauce i w kontaktach z ludźmi.
Jak można pomóc dziecku z nadpobudliwością?
Na lekcji należy go sadzać w pierwszej ławce, z dala od okna, w towarzystwie spokojnego kolegi, zwracać się często do niego w czasie lekcji. Pokierować jego nadmierną energią tak, aby jak najmniej przeszkadzało innym /np. wysłać po kredę, mapę/. Trzeba je zachęcać do zajęć sportowych, by mogło biegać, skakać, wspinać się, jeździć rowerem, grać w piłkę, a przy tym uczyć się zasad zachowania. Ogromnie ważna jest akceptacja dziecka, zwłaszcza przez rodziców i wiara, że ono stara się lecz nie może na dłużej skupić uwagi. To nie znaczy, że jest niegrzeczne. Podczas odrabiania zadań domowych należy ograniczyć ilość bodźców dochodzących do dziecka – uporządkowany pokój, biurko, spokojny kolor ścian, wyłączone grające sprzęty. Wskazane są przy tym częste kilkuminutowe przerwy. Należy pozwolić pracować we właściwym mu czasie.
Kompleksowa specjalistyczna pomoc dziecku z nadpobudliwością psychoruchową powinna obejmować:
-oddziaływanie psychospołeczne / wyjaśnianie istoty zaburzeń, poradnictwo w zakresie metod wychowawczych/,
-psychoterapia / terapia indywidualna, grupowa, terapia rodzin/,
-farmakoterapia / stosowanie leków/.
Józefa Rzepka- psycholog