Podsumowanie i edycji akcji „wesoły smyk”

W bieżącym roku szkolnym pracownicy Poradni Psychologiczno – Pedagogicznej w Brzozowie – logopeda dr Magdalena Wasylewicz i psycholog mgr Sylwia Szczyrska – Płatek zrealizowały akcję „Wesoły Smyk”, która miała na celu promowanie poprawnego rozwoju przedszkolaków pod kątem prawidłowej wymowy oraz harmonijnego rozwoju w sferze psychicznej, emocjonalnej i społecznej. Zostały przeprowadzone badania psychologiczno – logopedyczne na terenie 8 chętnych placówek:

• Samorządowe Przedszkole w Dydni
• Przedszkole w Humniskach
• Przedszkole nr 1 w Brzozowie
• SP nr 2 w Domaradzu
• SP w Baryczy
• SP nr 2 w Golcowej
• SP w Wydrnej
• SP w Zmiennicy

Opieką psychologiczno – logopedyczną zostało objętych 144 dzieci. Akcję „Wesoły Smyk” można zaliczyć do działań profilaktycznych skupiających się na dwóch podstawowych aspektach:

1. zapobiegania nieprawidłowościom w rozwoju dzieci;

2. wyrównania startu szkolnego.

 

Dobry start w szkole jest bardzo ważny dla rozwoju dziecka, które bez trudu i z radością opanuje podstawy edukacji, jeśli jest do tego psychicznie i fizycznie gotowe. O gotowości dziecka do podjęcia nauki decyduje wiele czynników. Dlatego też nie można opierać się tylko na wrodzonych możliwościach dziecka, ale także należy brać pod uwagę to, jakie doświadczenie zdobyło korzystając z pomocy dorosłych. Osiągnięcia rozwojowe dziecka w sferze umysłowej, ruchowej i emocjonalno – społecznej składają się na dojrzałość szkolną.

Badania psychologiczne i logopedyczne miały na celu wyłonienie dzieci, których ogólny rozwój psychiczny i rozwój mowy wykazuje opóźnienie w stosunku do wieku życia. Opracowane Informacje przesłane do rodziców i szkół zawierały wskazówki oraz propozycje ćwiczeń. Wiadome jest, że systematyczna praca nad usuwaniem wad oraz wyrównywaniem deficytów rozwojowych stwarza dla dzieci szansę lepszego startu w szkole. Duży wpływ na rozwój intelektualny ma aktywność oraz ciekawość świata, jaką przejawia dziecko. Myślenie sześciolatka powinno charakteryzować się możliwością operowania informacjami w taki sposób, by możliwe stało się rozumienie prostych pojęć, reguł i zasad oraz prawidłowości. Sześciolatek powinien być zdolny do wnioskowania przyczynowo – skutkowego oraz klasyfikowania obiektów do prostych kategorii pojęciowych. Powinien także wypowiadać wszystkie głoski z inwentarza głosek obecnych w języku polskim (z wyjątkiem głoski „r”).

W badaniach dokonano pomiaru inteligencji ogólnej stosując test wykonawczy, niewerbalny. Dzieci wykonywały zadania, które wymagały zdolności logicznego myślenia oraz umiejętności dedukcji i dostrzegania analogii pomiędzy różnymi figurami. Uzyskane wyniki i przedstawia poniższa Tabela:

Inteligencja ogólna, niewerbalna

Z badań wynika, że ponad połowę badanej grupy stanowią dzieci o inteligencji w normie. Co szóste dziecko otrzymało wynik powyżej przeciętnej, a co dziesiąte – poniżej przeciętnej. Na zbliżonym poziomie utrzymuje się inteligencja wysoka i niska. Kolejnym ważnym etapem badań było sprawdzenie słuchu fonematycznego. Dojrzałe do szkoły dziecko powinno potrafić odróżniać słuchowo głoski; dzielić wyrazy na sylaby; dokonywać syntezy słuchowej wyrazów oraz różnicować rymy i rytm mowy. Niżej przedstawiona Tabela przedstawia wyniki badań dotyczące spostrzegania słuchowego u dzieci.

W wyniku przeprowadzonych badań stwierdzono normę w rozwoju słuchu fonematycznego u ok. 67% dzieci. Niedokształcenie słuchu fonematycznego wystąpiło w przypadku 33% dzieci. W badaniach starano się również określić dominującą stronność ciała, tak zwaną lateralizację. Dziecko idące do pierwszej klasy powinno używać jednej ręki podczas rysowania, wycinania, czy jedzenia. Należy jednak zdawać sobie sprawę, że większa sprawność funkcjonalna jednej strony ciała od drugiej nie ogranicza się tylko do pracy rąk. Przewagę tę można zauważyć w zakresie funkcji nóg, oczu, uszu, czy ruchów tułowia. Istotną kwestią jest również właściwe określanie przez dziecko strony ciała, nazywanie kierunków przestrzeni oraz określanie wzajemnego położenia przedmiotów na płaszczyźnie,  np.: „na”; „za”; „góra – dół”; „nad – pod”; „prawy – lewy”.

Niewiele ponad połowa przebadanych dzieci charakteryzuje się dobrą orientacją w schemacie własnego ciała i w przestrzeni. U 21% dzieci stwierdzono występowanie trudności z prawidłową orientacją. Natomiast 26% dzieci radzi sobie z poprawnym określaniem kierunków, jednak zdarzają się jeszcze pomyłki – zdolność ta wymaga utrwalenia. Podczas rysowania była prowadzona obserwacja dziecka, która pozwoliła na określenie sposobu trzymania ołówka. Prawidłowy chwyt wpływa na poziom graficzny rysunków,                        a w przyszłości również na estetykę pisma. Ponadto, pomaga w kształtowaniu prawidłowych nawyków ruchowych oraz sprzyja zachowaniu poprawnej postawy podczas pisania zapobiegając skrzywieniom kręgosłupa. Poniższa Tabela przedstawia zestawienie zaobserwowanych chwytów ołówka.

Jak wynika z powyższego zestawienia prawidłowo ołówkiem posługuje się 41 % dzieci,         a 9% chwyt ma jeszcze nie wyćwiczony. Pozostała – dość liczna grupa 50% dzieci wymaga skorygowania chwytu ołówka.

Badanie mowy spontanicznej u dzieci pozwoliło zbadać suprasegmentalne elementy wypowiedzi, zasób czynnego słownictwa, realizowane poprawne formy gramatyczne, a przede wszystkim pozwoliło na ustalenie występujących wad wymowy.

Po badaniu dzieci stwierdzono, że 38% dzieci nie posiada wady wymowy, realizują wszystkie głoski zgodnie z obowiązującą w języku polskim normą. U pozostałych 62% stwierdza się mniejsze lub większe nieprawidłowości.

Poniższa tabela prezentuje wyniki badań dotyczące mowy spontanicznej na podstawie historyjki obrazkowej u poddanych badaniu dzieci.

Tab. Mowa spontaniczna na podstawie historyjki obrazkowej

Kolejnym etapem badań było określenie, czy dzieci w wieku przedszkolnym mają zaburzenia głosu i jakie są to zaburzenia. 73,3% badanych ma prawidłowy głos, natomiast zaburzenia głosu dotyczą 26,7%. Najczęściej mają one głos zbyt głośny – 11,7% lub zbyt wysoki – 8,3%, znacznie rzadziej zbyt cichy – 5% lub ochrypły – 1,7%.

W związku z zaburzeniami głosu, zbadano również tempo mowy. Ponad połowa badanych dzieci ma normalne tempo mówienia – 61,7%. Znaczna część dzieci charakteryzuje się tempem przyspieszonym lub szybkim, a zdecydowana mniejszość – tempem zwolnionym lub nierównym.

Kolejnym etapem stało się określenie słownictwa używanego przez dzieci w wieku przedszkolnym oraz stosowanie przez nich form gramatycznych. Z badań wynika, że większość dzieci posługiwała się słownictwem normalnym, na miarę wieku – 73,3%, znacznie mniej osób słownictwem ubogim – 20%. Należy podkreślić, że 6,7% badanych cechuje słownictwo bogate i bardzo rozbudowane.

Istotnym etapem było zwrócenie uwagi na budowę oraz funkcjonowanie aparatu artykulacyjnego dzieci. Jest to bardzo ważny element każdego badania logopedycznego, często pozwalający określić przyczynę danego zaburzenia mowy oraz wyznaczający dalszą terapię dziecka. Aparat artykulacyjny, obok aparatu oddechowego i fonacyjnego jest częścią składającą się na narząd wytwarzający dźwięki mowy. Budowa aparatu artykulacyjnego jest złożona i zalicza się do niej: jamę ustna gardłową i częściowo nosową. Aparat ten umiejscowiony jest ponad krtanią, przez którą do nasady (jamy gardłowej, nosowej, ustnej) przechodzi strumień wydychanego powietrza. Nasada zaś jest zespołem rezonatorów wzmacniających i generującym dźwięki. Prawidłowa budowa poszczególnych części aparatu jest niezmiernie istotna, gdyż jest ona podstawowym warunkiem prawidłowej wymowy. Znaczna większość badanych dzieci – 86% nie miała żadnych nieprawidłowości związanych z budową aparatu artykulacyjnego. Jeśli już wystąpiły to przede wszystkim wady zgryzu i anomalie zębowe oraz rzadko, ale miało miejsce krótkie wędzidełko językowe, czyli ankyloglozja. Stały się one przyczyną międzyzębowej, bocznej lub wargowo-zębowej deformacji poszczególnych głosek, a także – w przypadku ankyloglozji – rotacyzmu. .

Kolejnym etapem badania było wyłonienie istniejących wad wymowy. Uzyskane dane przedstawia poniższa Tabela.

Najczęstsze wady wymowy dotyczyły głosek dentalizowanych, zarówno szeregu szumiacego, syczacego, jak i ciszącego. Najczęściej występujacym rodzajem sygmatyzmu okazał się parasygmatyzm. Badanie wykazało ponadto, że częstym sposobem wadliwej realizacji głosek dentalizowanych szumiących jest ich międzyzębowa wymowa. Tylko raz wśród przebadanych dzieci pojawiła się inny rodzaj deformacji – wymowa boczna. Równie często pojawiał sie rotacyzm.

Analizując powyższe wyniki stwierdza się, że mowa dzieci jest bardzo zróżnicowana. Dzieci przejawiające zaburzenia mowy powinny jak najszybciej zostać objęte terapią logopedyczną. Pozwoli to najmłodszym uczniom rozpocząć naukę w szkole bez najmniejszych deficytów. Należy bowiem pamiętać, że „jak się mówi, tak się pisze”.

Oprócz badań przesiewowych, w niektórych placówkach, prowadzone były także obserwacje dzieci, rozmowy terapeutyczne z rodzicami oraz prelekcje dla rodziców.

Wspomaganie rozwoju dziecka przez pracowników poradni jest wielokierunkowe. Uwzględnia wszystkie sfery dziecka, w jakich mogą pojawić się deficyty. Każdemu dziecku można pomóc, stosując odpowiednio wcześnie programy terapeutyczne. Nasza akcja pomocy dzieciom w wieku przedszkolnym “Wesoły Smyk” rusza ponownie już od września. Zainteresowane szkoły i przedszkola prosimy o kontakt z poradnią. Dla dobra naszych podopiecznych – WARTO!!! A dla rodziców, którzy jeszcze nie są zdecydowani, czy posłać swoje dziecko do klasy pierwszej zapraszamy do wypełnienia poniższej ankiety. Uzyskane odpowiedzi powinny być pomocne w podjęciu tak ważnej dla dziecka decyzji.

DO POBRANIA: ANKIETA DLA RODZICÓW

Opracowały:

dr Magdalena Wasylewicz – logopeda,

mgr Sylwia Szczyrska – Płatek – psycholog.